Nókis qalasında «Muǵallimlerdiń bilimin jetilistiriw institutı»na 1943-jılı 21-dekabrde belgili tilshi alım, pedagog Kenjebay Ubaydullaev direktor lawazımına bekitilip, ol 1948-jılǵa shekem basshı bolıp isleydi. Qanshelli qıyınshılıqlarǵa, urıs dawam etip atırǵanına qaramastan, 1944-jılı «Muǵallimlerdiń bilimin jetilistiriw institutı»nıń wazıypaları belgilep beriledi. Tiykarında bul áhmiyetli hújjet instituttıń xızmet sheńberin bir qansha keńeytedi, onda basshı xızmetkerlerdiń hám muǵallimlerdiń qánigeligin arttırıwdıń tiykarǵı wazıypaları atap kórsetiledi. Sonıń menen birge, institut jámááti aldına orınlardaǵı mekteplerde islep atırǵan tájiriybeli, aldıńǵı qatardaǵı muǵallimlerdiń jumıs usılların úyreniw, olardı ulıwmalastırıw hám en jaydırıw, rayonlıq (qalalıq) «Pedagogikalıq kabinet»lerge hám «Metodikalıq birlespe»lerge turaqlı járdem kórsetiw h.t. b. wazıypaları da qoyıldı. Muǵallimlerdiń bilimin jetilistiriw institutına xalıq bilimlendiriw pidayıları, kórnekli tariyxshı-alım Rzambet Qosbergenov (1948-1949) hám Kenjebay Dosumov (1949-1951) basshılıq etedi. Al, 1951-jıldıń 18-iyulinen 1956-jıldıń 1-oktyabrine shekei institutta tájiriybeli-pedagog Ufa Allambergenov direktor lawzımında islegen. 1950-jıllardıń aqırında Qaraqalpaqstan Respublikası xalıq xojalıǵınıń barlıq salalarında, sonıń ishinde, bilimlendiriw tarawında da tabıslı alǵa ilgerilewshilik ayqın seziledi. 1958-jılı «Mekteptiń turmıs penen baylanısın bekkemlew hám Xalıq bilimlendiriw sistemasın bunnan bılay da rawajlandırıw haqkında»ǵı Nızam qabıl etilip, mektepti óndiris penen baylanıstırıwǵa ayrıqsha dıqqat bólindi. Usı jılları «Muǵallimlerdiń bilimin jetilistiriw institutı»na belgili jámiyetlik ǵayratker, milliy mádeniyatımızdıń jankúyeri, pidayı insanlardıń biri Ataǵulla Xudaybergenov 1960-1964 jıllarda basshılıq etti. Ol muǵallimlerdiń bilimin jetilistiriwdiń tiykarǵı maqseti menen wazıypası da barlıq pánler boyınsha muǵallimlerdiń kásiplik bilimin jetilistiriw bolǵanlıqtan, institut jámááti muǵallimlerge hár tárepleme teoriyalıq hám ámeliy bilim beriwdiń qolaylı hám nátiyjeli jolların izleydi. Bul máseleler 1964-jılı institutqa direktor bolǵan tariyx ilimleriniń doktorı Qıtaybek Sarıbaevtıń, 1964-1977-jılları institut direktorı lawazımında islegen Utepbergen Atamuratovtıń dıqqat-itibarında bolıp, óz waqtında unamlı sheshimin taptı. Bul insanlar Tashkent qalasındaǵı Muǵallimlerdiń bilimin jetilistiriw Oraylıq institutı menen tıǵız baylanıstı kúsheytip, pán muǵallimlerin Tashkent kalasındaǵı kurslarǵa jobada kórsetilgen múddetlerde tolıq qatnastırıwǵa háreket etti. 1981-1988-jılları Muǵallimlerdiń bilimin jetilistiriw institutına belgili jámiyetlik isker, bilimlendiriw tarawınıń pidayısı Jolımbet Seytniyazov direktor bolıp tayınlandı. Ol Qaraqalpaqstan Respublikası Xalıq bilimlendiriwi ministri lawazımında 20 jıldan aslam islegen, talapshań, ayrıqsha basqarıwshılıq hám joqarı shólkemlestiriwshilik uqıpqa iye basshı bolǵanlıqtan, jumıs baslaǵan kúninen baslap, kurs hám seminar sabaqları sapasınıń artıwına, instituttıń joqarı bilimli hám tájiriybeli kadrlar menen támiyinleniwine, ásirese, rayonlıq (qalalıq) xalıq bilimlendiriw bólimleri basshılarınıń, mektep direktorlarınıń, muǵallim hám tárbiyashılardıń óz jumısına juwapkershilik penen qarawına, olardıń instituttıń pán kabinetleri menen tıǵız baylanıs ornatıwına ayrıqsha itibar qarattı.
Ǵárezsizlik jıllarında Qaraqalpaqstan Respublikası mektepke shekemgi, mektepten tıs hám ulıwma orta bilim beriw mektepleri menen mektep-internatlarında islewshi pedagog-kadrlardıń kásiplik bilimi menen oqıtıwshılıq iskerligin arttırıwda, olardı zaman talabına say qayta tayarlawda K.Ubaydulaev atındaǵı Respublikalıq muǵallimlerdiń bilimin jetilistiriw institutınıń ornı girewli boldı. Álbette, búgingi kúni de usı jılları institut direktorı lawazımında islegen Jollıbay Allayarov (1988-1990), Jumabay Xojamuratov (1990-1996), Tamara Utambetova (1996-2001), Marat Ótepbergenov (2001-2009), Tatlımurat Atamuratov (2009-2018)lardıń xızmetlerin ayrıqsha húrmet penen tilge alamız. Olar birinshi gezekte institutta islewshi barlıq pedagoglardıń dáwir talabına say jańa bilimler menen qurallanıwına hám turaqlı túrde óz qánigeligin arttırıwına úlken itibar qarattı. Qaraqalpaqstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrliginiń 2001-jıl 20-avgusttaǵı 185-sanlı buyrıǵı menen institut K.Ubaydullaeev atındaǵı Respublikalıq pedagoglardı qayta tayarlaw hám qánigeligin arttırıw institutı dep atalatuǵın boldı. Solay etip, instituttıń jańa strukturalıq dúzimge ótiwi oǵan elimizdiń basqa da joqarı oqıw orınları menen teń dárejede huqıqta jumıs alıp barıw, óziniń ishki dúzilisine hám miynet tártibine iye bolıw imkaniyatın beriw menen birge, instituttıń pedagog xızmetkerlerine ilimiy-pedagogikalıq hám metodikalıq baǵdarlarda izertlew jumısların alıp barıwdı, institut jámáátine aldınǵı tájiriybege iye, ilimiy dárejesi bar pedagog-kadrlardı tańlap, jumısqa alıwdı da baslı wazıypa etip júkledi. Usı dáwirde 2001-jılı psixologiya ilimleriniń kandidatı, docent Marat Ótepbergenov institut rektorı lawazımına tayınlandı. 2001-jılǵa shekem institutta 5 kafedra hám bir neshe pán kabinetleri jumıs islep kelgen bolsa, sol jıldan baslap barlıq kabinetler kafedraǵa aylandırılıp, endi institutta 6 kafedra menen 7 bólim jumıs isleytuǵın boldı. Hár bir kafedra baslıǵı lawazımına ilimiy dárejesi bar qánigeler tańlaw tiykarında jumısqa alındı. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2017-jıl 26-sentyabrdegi «Pedagog kadrlardı tayarlaw, xalıq bilimlendiriw xızmetkerlerin qayta tayarlaw hám olardıń qánigelik arttırıw sistemasın jáne de jetilistiriw is-ilajları haqqında»ǵı 3289-sanlı Qararına tiykarlanıp, joqarı oqıw orınları menen birge islesiwdi jáne de kúsheytiw maqsetinde institut Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı janındaǵı Qaraqalpaqstan Respublikası xalıq bilimlendiriw xızmetkerlerin qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayına aylandırıldı. 2018-jıldan baslap filologiya ilimleriniń kandidatı Dilanov Bekmurza Gúlimbetovich direktor lawazımına tayınlandı hám búgingi kúnge shekem jámáátti basqarıp kelmekte. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2018-jıl 5-sentyabrdegi «Xalıq bilimlendiriwi basqarıw sistemasın jetilistiriw boyınsha qosımsha is-ilajlar haqqında»ǵı 5538-sanlı Pármanı tiykarında 2018-jıldıń 1-noyabr sánesinen baslap xalıq bilimlendiriw xızmetkerlerin qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayları Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi quramına qaytarılıp, Qaraqalpaqstan Respublikası xalıq bilimlendiriw xızmetkerlerin qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayı dep qayta ataldı.
Mámleketimizde xalıq xojalıǵınıń basqa tarawları sıyaqlı xalıq bilimlendiriwi tarawında da bir qatar ózgerisler hám jańalanıwlar júz bermekte. Taraw xızmetkerlerin qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw sistemasında ushırasıp atırǵan kemshiliklerdi úyreniw, olardı saplastırıw boyınsha ilimiy tiykarlanǵan usınıslar islep shıǵıw, sistemada jumıs alıp barıp atırǵan basqa da bilimlendiriw mákemeleriniń xızmetin muwapıqlastırıw arqalı xalıq bilimlendiriwi xızmetkerleriniń úzliksiz kásiplik rawajlanıwın támiyinlewge ayrıqsha dıqqat qaratılıp atır. Úshinshi Renessanstıń tiykarın jaratıwda ulıwma bilim beriw mektepleriniń tutqan ornı ayrıqsha ekenligi Ózbekstan Respublikası Prezidenti Sh.M.Mirzieyovtiń bayanatlarında, shıǵıp sóylewlerinde atap ótilmekte. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2022-jıl 11-maydaǵı “2022-2026-jıllarda xalıq bilimlendiriwin rawajlandırıw boyınsha milliy baǵdarlamanı tastıyıqlaw haqqında”ǵı PP-134-sanlı Pármanına muwapıq, Xalıq bilimlendiriw xızmetkerlerin qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayları pedagoglardı jańa metodikalarǵa úyretiw milliy oraylarına aylandırıldı. Qısqasha ataması Pedagogikalıq oray dep júrgiziledi. Pedagogikalıq oraydıń maqseti: oqıw-tárbiya procesin mámleketlik bilimlendiriw talaplarına muwapıq, joqarı ilimiy-metodikalıq dárejede támiyinlew, sonday-aq, oqıtıwdıń interaktiv usılları boyınsha kásiplik hám pedagogikalıq sheberlikti turaqlı ráwishte rawajlandırıwǵa kómeklesiw ushın zárúr bolǵan kásiplik bilim hám kónlikpelerdi turaqlı ráwishte jańalap barıw, oqıw-tárbiya procesin shólkemlestiriwdiń jańa principleri hám zamanagóy usılların engiziw, pedagoglardı jańa metodikalarǵa úyretiwdi ele de jetilistiriw, olarda trenerlik kónlikpelerin qáliplestiriw, uqıplılıq talapları, normativ-huqıqıy hújjetler menen tanıstırıp barıw esaplanadı. Pedagogikalıq orayda 6 kafedra, 9 bólim jumıs alıp baradı. Házirgi waqıtta tiykarǵı shtatta 45 professor-oqıtıwshı jumıs islep, solardan 1 ilim doktorı, 12 (PhD) hám ilim kandidatları bar bolıp, ilimiy potencial ortasha 28, 9 % ke teń. Pedagogikalıq oraydıń ilimiy potencialın jáne de joqarılatıw maqsetinde professor-oqıtıwshılar ilimiy-izertlew jumısları menen shuǵıllanbaqta. Tiykarǵı shtattaǵılardan 3 professor-oqıtıwshı doktorlıq dissertaciyası (DSc), 9 professor-oqıtıwshı filosofiya ilimleri (PhD) doktorı ilimiy dárejesin alıw ushın ilimiy-izertlew jumısların alıp barmaqta.