Zahiriddin Muhammed Babur – babamızdıń ómiri hám dóretiwshiligi Elimizde ullı mámleketlik ǵayratker, shayır Zahiriddin Muhammed Baburdıń 541 jıllıǵı keń túrde belgilenbekte.
“Mektepke shekemgi baslawısh hám arnawlı tálim metodikaları” kafedrası tárepinen Zahiriddin Muhammed Baburdıń tuwılǵanına 541 jıl tolıwı múnásibeti menen “Zahiriddin Muhammed Babur – babamızdıń ómiri hám dóretiwshiligi” atamasında ádebiy keshe bolıp ótti. Keshede sózge shıqqanlar Zahiriddin Muhammed Babur 1483-jıldıń 14-fevralında Ándijanda, Ferǵana wálayatınıń húkimdarı Omarshayx hám onıń ómirlik joldası Qutluǵ Nigarxanımlardıń shańaraǵında dúnyaǵa keldi. 1494-jılı ákesi qaytıs bolǵannan soń, on eki jasında taxtqa otırdı. Babur belgili mámleketlik ǵayratker hám sheber áskerbası bolıp qoymastan, sonıń menen birge, ullı shayır, dóretiwshi, tariyxshı ilimpaz bolıp tabıladı. Ol 16-17 jasınan baslap kórkem dóretiwshilik penen shuǵıllanǵan.
1503-jılı «Xatti Baburiy» dep atalǵan álipbe jaratqan. 1519-jılı Qabul qalasında «Qabul diywanı»n dúzdi. 1521-jılı ulı Humayunǵa arnap, huqıqtanıwshılıqqa baylanıslı, salıq jumısların tártipke salatuǵın «Mubayyin al-zakot» («Zákat bayanı») shıǵarmasın dóretti. Muzıka ilimi menen shuǵıllanıp, «CHorgoh» maqamına «savt»lar jazdı.
1523-1525-jıllarda ádebiyattanıwshılıqqa baylanıslı «Mufassal» («Qısqasha qollanba») shıǵarmasın jazdı. 1528-jılı Xoja Ahrardıń «Volidiya» shıǵarmasın ózbek tiline awdardı. 1528-1529-jılları «Hind diywanı»n dúzip shıqtı.
Baburdıń tariyxıy-memuarlıq shıǵarması esaplanǵan «Baburnama» 1494-1529-jıllardaǵı waqıyalardı óz ishine aladı. «Baburnama» XVI ásirde shıǵıs tillerine awdarılǵan. 1826-1985-jıllar aralıǵında tórt márte inglis, úsh márte francuz, bir márte nemis tiline awdarılıp, baspadan shıǵarılǵan.
Babur Hindstandaǵı húkimdarlıǵı dáwirinde ádil nızamlar shıǵardı, jiziya salıǵın biykar etti, qaytıs bolǵan kúyewin hayalı menen birge kúydiriwdi qadaǵan etti, abadanlastırıw jumısların jolǵa qoydı, kanallar qazdırdı, imaratlar qurǵızdı. átirapına ilimpaz-danıshpanlardı topladı. ózi barǵan jerdiń tariyxı, ilimi, úrp-ádetlerine húrmet penen qaradı. Jergilikli xalıq wákilleri menen keńesip, birgelikte jumıs isledi. Baǵlar jarattı. Awǵanstan hám Mavoraunnahrdaǵı dosları menen tıǵız baylanısta boldı. Ilajda professor-oqtıwshılar Zahiriddin Muhammed Babur shıǵarmaların úgit-násiyatlaw máseleleri boyınsha tıńlawshılar menen pikir alıstı.
