Qaraqalpaqstan Respublikası pedagoglardı jańa metodikalarǵa úyretiw milliy orayınıń Metodikalıq xızmet kórsetiw bóliminiń Fizika hám astronomiya páni metodisti J. Berdibaev tárepinen «Tok dereklerı» temasında sheberlik sabaǵı shólkemlestirildi. Sabaqta metodistlerge tok derekleri haqqında túsinik berdi. Ótkizgishke jalǵanǵan lampochka uzaǵıraq waqıt janıp turıwı ushın úzliksiz elektr togın payda etiwshi derek – tok deregi bolıwı zárúr.
Galvanikalıq эlement: Elektron saat, televizor hám avtojalǵaw pulti siyaqlı áspablarda elektr deregi sıpatında galvanikalıq elementlerden paydalanıladı. Olardıń barlıǵında ximiyalıq energiya elektr energiyaǵa aylanadı. Eń ápiwayı galvanikalıq element sulfat kislotasınıń suwdaǵı eritpesine batırılǵan cink (Zn) hám mıs (Cu) plastinkalarınan ibarat. Cink hám kislotanıń óz ara ximiyalıq reakciyasında cink plastinkası erip, oń zaryadlı bólekshelerdi (ionlardı) eritpege berip, ózi teris zaryadlanadı, oń ionlar mıs plastinkada toplanadı.
Zaryadlanǵan plastinkalar arasında elektr maydanı júzege keledi. Eger mıs hám cink plastinkaları, yaǵnıy galvanikalıq element polyusleri ótkizgish arqalı lampochkaǵa jalǵansa, ótkizgishten tok ótedi hám lampochka janadı. Házirgi waqıtta túrli galvanikalıq elementler bar. Galvanikalıq elementlerdiń quwatlılıǵın asırıw ushın kópshilik jaǵdaylarda olar bir-biri menen izbe-iz jalǵanadı. Bunday izbe-iz jalǵanǵan elementlerge galvanikalıq elemetler batareyası delinedi.
Kóshirmeli radio, televizor pulti sıyaqlılarǵa galvanikalıq element – batareya qoyıladı. Quyash batareyası Házirgi waqıtta suw, jıllılıq, atom hám samal elektrostanciyaları menen bir qatarda fotoelektrostanciyalardanda keń túrde paydalanılmaqta. Fotoelektrostanciyalar quyashtan keletuǵın jaqtılıq energiyasın elektr energiyasına aylandırıp beredi.
Bul stanciyalar qorshaǵan ortalıqtı pataslamaydı. Jaqtılıq energiyasın elektr energiyasına aylandırıp beriwshi qurılma fotoelement dep ataladı. Tómendegi súwrette fotoelementlerden quralǵan quyash batereyası keltirilgen.